Safra kesesi ve safra yolları hastalıkları sıklıkla görülen hastalıklardır. Safra kesesi, karaciğerin alt kısmında bulunan küçük kesecikleridir. Görevi ise karaciğerde üretilmiş olan safraları biriktirip yemek sonrasında safraları ince bağırsağa yönlendirmektir. Oldukça hassas bir organ olduğu için çeşitli nedenlerden ötürü bazı hastalıklar ortaya çıkabilir. Bu hastalıkların tedavi edilmesi gerekir. Aksi takdirde kişinin yaşam kalitesi olumsuz yönde etkilenir ve hatta hayati sonuçlar doğurabilir. Bu organ gerekli durumlarda ameliyatla alınabilir. Bu durumda hasta normal yaşamını sürdürmeye devam edecektir.
Safra kesesi hastalıkları içerisinde en yaygın görülen safra kesesi taşıdır (kolelitiazis). Bu taşlar akut kolesistite, karın ağrılarına sebep olabilir. Akut kolesistit zamanında tedavi edilmediği takdirde; ampiyem (safra kesesi içinde pü- iltihap birikimi), safra kesesinde kangren, perforasyona (delinme) sebep olabilir. Safra kesesi hastalığının tedavi edilmemesi halinde kansere dönüşme olasılığı vardır. Safra yolu kanserlerinin %5- 10’u intrahepatik, %90- 95’i ekstrahepatik safra yollarında görülür.
Kanserin erken teşhisi tedavisi açısından kritik öneme sahiptir. Bu kanserin belirtisi ise ağrısız sarılıktır. Teşhisinde ise MR, ultrasonografi ve tomografi gibi yöntemler kullanılır. Kesin tanı biopsi ile konur. Kanserli kısımların cerrahi operasyon ile alınması gerekir. Burada tümör lamina propriada (T1 a) sınırlı ise kolesistektomi yeterlidir. T1 a’dan ileri kanserlerde extended (genişletilmiş) koleksistektomi veya karaciğer segment 4b-5 ile beraber koleksistektomi uygulanabilir. Anrezektabl safra kesesi tümörlerinde palyatif işlemler uygulanabilir. Gelişen teknoloji ile birlikte bu ameliyatlarda başarı oranı oldukça yüksektir. Safra kesesi taşının (koleltiazis) tedavisinde ise semptomatik koleltitiaziste elektif laparoskopik kolesistektomi uygulanmalıdır.
Diyabet hastaları mümkün olduğunca erken ameliyat edilmelidir. Ameliyat öncesi yağsız gıdalar tüketilmeli, bir diyet programı uygulanmalıdır. Safra kesesi iltihabının (akut kolsistit) tedavisinde ise laparoskopik kolsistektomi ile kesin tedavisi mümkündür. Bu durumda cerrahın operasyonun zamanlamasını iyi ayarlaması gerekmektedir. Taşsız safra kesesi iltihabında (Akalküloz kolesistit) ise tanı konulduğu takdirde perforasyon (delinme) olmadan hastanın zaman kaybetmeden ameliyat olması gerekmektedir.
Safra yolu hastalıkları içerisinde en sık görülen, safra yolu taşları (koledokolitiazis) olarak bilinir. Safra kesesinden düşen taşlar safra yolu taşlarının (sekonder koledok) kökenini oluşturmaktadır. Az da olsa safra yolunda sıfırdan oluşma durumu olabilir (primer koledok). Ateş, sarılık, bulantı, kusma, karın ağrısı, idrar renginde koyulaşma gibi belirtileri vardır. Koledokolitiazis (safra yolu taşları) tedavisinde ERCP ile sfinkterotomi yapılarak taşlar temizlenir. Bu işlemin ardından laparoskopik kolesistektomi yapılır. Bazı durumlarda ise açık cerrahi ile koledok eksplorasyonu, kolesistektomi ve koledokduodenostomi uygulanır.
Kolanjit ise safra yolları enfeksiyonudur. Ciddi bir hastalık olması sebebiyle tedavi edilmemesi durumunda ölümcül olabilir. Antibiyotik ilaçlar ve cerrahi müdahale ile iyileşme oranı artırılmaktadır. Özellikle akut kolanjit için erken tedavi oldukça önemlidir. Safra yoluna nazobilier dren ya da endoskopik stent takılabilir, PTK yapılabilir. PSC’nin cerrahi tedavisinde proktokolektomi, bilier rekonstrüksiyon ve karaciğer transplantasyonu uygulanır.
Bening biliyer (safra yolu darlığı) tedavisinde genel cerrah, radyolog ve gastroenterolog görev almaktadır. Safra kanalının daralması halinde safra ince bağırsaklara akamaz ve yiyeceklerin sindirimi zorlaşır. Safra kesesinin safrayı boşaltamaması anlamına gelmektedir. Darlığı yeri, derecesi ve nedeni araştırılır ve yapılan değerlendirme sonucuna göre stentleme ve cerrahi işlem tercih edilir.
Genel olarak bakıldığı zaman safra ve safra yolları hastalıklarında erken teşhis ve tedavi büyük öneme sahiptir. Alanında uzman cerrahlar tarafından yapılan müdahale ile başarı oranı oldukça yüksektir.